VOLE (Vereniging Omwonenden Luchthaven Eelde)

Wat drijft VOLE?
Waarom een alerte vereniging van omwonenden nodig blijft

De Vereniging Omwonenden Luchthaven Eelde is veel in het nieuws geweest met het verzet tegen de baanverlening. Nu dit project doorgaat zijn de bedreigingen voor de omgeving nog groter geworden. Daarom hieronder een actualisatie van ´wat VOLE drijft´.

De Luchthaven Eelde ligt in een omgeving met grote landschappelijke en cultuurhistorische waarde. Het gaat hier om een uniek gebied op uitlopers van de Hondsrug, met de beekdalen van Drentsche Aa en Hunze, de landgoederenzone, de vele natuurgebieden en monumenten, samen met de historische dorpen en buitenplaatsen. Het is een zeer gevarieerd en aantrekkelijk woongebied, mede vanwege het hoge voorzieningenniveau en de nabijheid van de stad Groningen. Niet voor niets heeft de overheid het behoud en de versterking van de kernkwaliteiten van dit gebied (natuur, landschap, cultureel erfgoed) verklaard tot speerpunten van haar beleid.

VOLE vertegenwoordigt een groot aantal inwoners van dit gebied. De leden van VOLE accepteren de aanwezigheid een regionale luchthaven, voor zover die voorziet in de behoefte aan zakelijk verkeer en aan vakantievluchten van de inwoners in de drie noordelijke provincies. Dat kan zonder dat het luchtverkeer de kernkwaliteiten aantast, want het bescheiden aantal vluchten dat uit die vraag voortvloeit, hoeft geen overmatige overlast op te leveren. Dit geldt ook voor lesvliegtuigen, mits met moderne toestellen.

De omwonenden stellen hun woongenot voorop. Zij maken daarom bezwaar tegen onnodige overlast en tegen het aantrekken van vliegverkeer dat voor het noorden geen nuttige functie vervult. Hierin zit nu net de pijn, en de noodzaak voor een alerte vereniging van omwonenden.

VOLE verzet zich tegen:

De voortdurende overlast die de verouderde toestellen van de KLM luchtvaartschool veroorzaken
De overambitieuze plannen voor uitbreiding van de luchthaven die niets te maken hebben met vraag uit de noordelijke regio, zoals opvang van de overloop van Schiphol en luchtvracht
Militair verkeer en nachtvluchten.

De noordelijke regio - het zogenaamde achterland - is klein en relatief dun bevolkt. De vraag naar vervoer door de lucht is daarom beperkt, met gevolg dat de luchthaven sinds zijn oprichting (80 jaar geleden) in stand is gehouden met geld van de overheid. Het gaat hier om een politieke keuze. VOLE kan die keuze billijken indien ze democratisch is gelegitimeerd. VOLE heeft er echter grote moeite mee als de politiek haar keuze niet kan onderbouwen met objectieve gegevens, als politiek prestige, eenzijdige belangenafweging en gebrek aan transparantie steeds weer de doorslag geven.
De ontwikkelingsplannen van de luchthaven -waaronder de baanverlenging - zijn nog steeds gehuld in een mist van onrealistische prognoses, achtergehouden feiten, financiële onduidelijkheden en overtredingen van (Europese) wetten en regels.

Speerpunten VOLE
Ter bescherming van de leefomgeving richt VOLE zich op:

Fatsoenering les- en circuitvluchten
Transparantie met betrekking tot financiën en de subsidies aan de luchthaven
Correcte en effectieve klachtenbehandeling
Voorkoming van militair verkeer en nachtvluchten.

Fatsoenering les- en circuitvluchten
Verreweg de grootste overlast wordt veroorzaakt door de lestoestellen van de KLM Luchtvaartschool (KLS). Dit bedrijf vliegt al vele jaren rond met zwaar verouderde Beechcraft Baron toestellen. Al in 1999 heeft de toenmalige directeur van de KLS aan VOLE geschreven dat de toestellen zouden worden vervangen, als men de geluidhinder niet met technische middelen zou kunnen terugbrengen. Sindsdien is er echter niets gedaan.
De lestoestellen vliegen meestal in rondjes (circuits). Door de herhaling van de geluidshinder is dit extra storend. VOLE vindt het een politiek schandaal dat de overheid die zoveel subsidie geeft aan de luchthaven, geen voorwaarden stelt aan het geluidsniveau, maar de KLM-school intussen wel korting geeft op het havengeld. Hier is een objectieve afweging van de diverse belangen ver te zoeken.

Transparantie m.b.t. financiën en subsidies aan de luchthaven
Met 114.000 passagiersbewegingen in 2011 (plm. 45.000 vertrekkende passagiers) is ‘Eelde’ een zeer bescheiden regionale luchthaven. Voor een rendabele exploitatie zijn ongeveer 10 maal zoveel passagiers nodig. Luchtvaarteconomen geven aan dat er geen schijn van kans is dat ‘Eelde’ dit aantal in de toekomst zal halen. Een verdubbeling tot 200 à 300.000 bewegingen is het maximaal haalbare. Dit betekent dat er altijd geld bij zal moeten om ‘Eelde’ open te houden. De laatste tien jaar ontving het bedrijf de volgende vormen van steun:

€ 10,2 mln. exploitatiesteun door de aandeelhouders
€ 7,2 mln. afkoopsommen van het Rijk voor verbod groot lesverkeer en voor compensatie exploitatiebijdrage Rijk
€ 25 mln. bijdrage baanverlenging (incl. rente)
€ 3,9 mln. bijdrage kosten afwatering
€ 2 miljoen kosten van de nieuwe terminal
€ 30 mln. tekorten luchtverkeersleiding over 10 jaar.

In dit overzichtje is nog geen rekening gehouden met de kosten van douane, marechaussee en de bestuurskosten van de aandeelhouders. De politiek vergoelijkt deze enorme geldstroom nog steeds met de economische betekenis die de luchthaven zou hebben. Maar nog nooit hebben economen kunnen verduidelijken waar die economische betekenis in schuilt. De noordelijke bedrijven maken namelijk nauwelijks gebruik van de luchthaven. Als ze dat al doen, is het met kleine toestellen die genoeg hebben aan een kleine ´groene´ luchthaven.
Luchtvracht doet zich op ´Eelde’ niet voor.

VOLE is niet gekant tegen de vakantiecharters en goedkope stedentrips zoals Ryanair en Veuling die aanbieden, hoewel de milieunadelen van dit vliegverkeer niet te verwaarlozen zijn. VOLE maakt echter wel bezwaar tegen de forse kortingen op de tarieven die deze maatschappijen krijgen, en die met belastinggeld mogelijk worden gemaakt.
Dat dit verkeer economische betekenis zou hebben voor de regio is een gotspe. Het geld verdwijnt naar het buitenland. Dit overwegende, kan VOLE geen andere reden voor de geldstroom naar GAE bedenken dan politiek prestige of het imago van het noorden. Politieke bestuurders lijken nog steeds te geloven dat het Noorden niet zonder vliegveld kan, net zoals het Noorden niet zonder de strokarton, de scheepswerven, de suikerunie leek te kunnen, maar vroeger of later wel moest.

Correcte en effectieve klachtenbehandeling
De stroom klachten van omwonenden over geluidoverlast betreft voor 90% de lesvluchten van de KLM luchtvaartschool. Het formele adres voor deze klachten is de Commissie Milieuhygiëne Luchthaven Eelde (CMLE). Deze Commissie beperkt zich echter tot het controleren of vliegtuigen zich aan de regels hebben gehouden. Niet of er overlast is veroorzaakt.
De commissie is overigens eenzijdig samengesteld, met een oververtegenwoordiging van luchtvaartbelangen en aandeelhouders. VOLE heeft een aantal jaren geleden moeten besluiten uit de CMLE te treden doordat we er met de neus opzaten, maar ingediende klachten niet serieus werden onderzocht en afgehandeld. VOLE blijft wel alles doen om een correcte en effectieve klachtenbehandeling in de hand te werken.

Voorkoming van militair verkeer en nachtvluchten
Toen het Rijk zich rond 2000 terugtrok als aandeelhouder van GAE heeft men de financiële gevolgen afgekocht met investeringen en afkoopsommen (van bij elkaar meer dan € 36 miljoen). Tegelijkertijd is een verbod op groot lesverkeer (toestellen van meer dan 6000kg) en op militair verkeer overeengekomen. Het Rijk was terecht van mening dat militair verkeer en groot lesverkeer in dit kwetsbare gebied niet thuishoren. Het ‘bedrijf GAE’ is destijds dus ruimschoots gecompenseerd voor deze verboden.

Tot verbijstering van de omgeving heeft GAE in 2002 toch een ontheffing voor militair verkeer gevraagd, en heeft de overheid die verleend. VOLE heeft deze ontheffing al tweemaal met succes aangevochten bij de rechter. Helaas hebben deze gerechtelijke uitspraken geen opschortende werking en gaat het gebruik van GAE door militaire toestellen door. Maar deze zeer lawaaiïge vliegtuigen horen niet thuis in deze kwetsbare omgeving. Elders in het land beschikt men over voldoende alternatieven (o.a. Leeuwarden). VOLE gaat daarom door met acties om militair verkeer te voorkomen. Ook nachtvluchten horen niet thuis in dit kwetsbare gebied. VOLE heeft geen bezwaar tegen nachtvluchten voor medische doeleinden, maar het aantal nachtvluchten is onverklaarbaar groot en het is niet te controleren of het inderdaad om medische vluchten gaat.

VOLE 2-10-2012